Slecht nieuws is slecht voor je – Opiniestuk

Volledige versie van stuk in Trouw – 12 mei 2010:

Enkele jaren geleden zou men niet zo snel in paniek zijn geraakt als nu gebeurde tijdens de Dodenherdenking op de Dam, zeiden onder meer Job Cohen. Ze zien het als bewijs van toegenomen angst in de samenleving. Angst die niet gegrond is: feiten wijzen uit dat Nederland veiliger is dan ooit. Dit verschil wordt veroorzaakt door partijen die garen spinnen bij die angst, stelde sociaal psycholoog Van de Sande in De Volkskrant van 6 mei: politici, de beveiligingsindustrie en de media.

Het verschil tussen deze drie partijen is dat de politicus en de beveiliger een oplossing (zeggen te) bieden voor de angst, terwijl die media de angst creëren. Als zij hier mee zouden stoppen, zou de beveiliger minder te doen hebben en de politicus op een andere manier moeten proberen te scoren.

Op 4 mei riep één iemand in het publiek ‘bom, bom!’, waar kranten, radio en tv dat al jaren doen, elke dag. En het zal alleen maar erger worden: wat vroeger sensationeel werd gevonden is dat nu niet meer. Om de lezer of kijker te blijven paaien, om de sensatiezucht te blijven voeden, zal er steeds heftiger moeten worden bericht. Kan je die lezer of kijker, de nieuwsconsument, iets kwalijk nemen? Ach, kun je de mens kwalijk nemen dat die lui is?

Ik denk dat het wel nodig is dat de consument afkickt van zijn sensatieverslaving en de enige manier waarop dat kan is via de dealer. Ook al bestaat de dealer, de nieuwsbrenger, al lang niet meer uit een klein aantal gezaghebbende kranten en twee televisiejournaals, maar word je tegenwoordig van alle kanten bestookt, toch kan er iets aan worden gedaan. Moet er iets aan worden gedaan, vind ik: een angstige samenleving is een serieus probleem. Een angstige samenleving leidt tot paniek op de Dam, tot onverdraagzaamheid en geslotenheid, tot wij-zij-denken, tot agressie en antidepressiva.

Zoals roken de fysieke gezondheid schaadt, schaadt angst de mentale gezondheid. Op pakjes sigaretten staat op last van de overheid dat Roken Dodelijk Is. Zou de overheid niet ook kunnen waarschuwen dat Blootstelling Aan Te Veel Agressie, Verkrachting En Oorlog Leidt Tot Angst? Films zijn soms pas geschikt voor mensen van bepaalde leeftijd, maar een overkill aan ellende kleurt het beeld van elk mens, volwassen of niet. Of zoals Michael Moore concludeerde in Bowling For Columbine: dat er meer gemoord wordt als gevolg van alle moord op TV.

‘Nieuws is nieuws,’ stellen de hoofdredacteuren: ‘wij brengen wat belangrijk is’. Het blad Ode definieerde nieuws ooit als iets dat nieuw is. Conflicten en oorlogen zijn dat niet, dat kennen we al veel te lang. Ik bepleit niet dat alleen maar goed nieuws moet worden gebracht. Maar wat zou helpen, wat niet zou bijdragen aan de perceptie van een onveilige en onrustige samenleving, is als media niet elk incident zo uitvergroten als nu gebeurt. Te vaak wordt van een mug een olifant gemaakt, van hype naar hype gehupt.

Kan het anders? Het probleem is wel dat de meeste van die media in privé-handen zijn en dat brengt met zich mee dat voor deze partijen overleven en winst maken belangrijker zijn dan het meewerken aan de mentale gezondheid van een samenleving. Maar gelukkig is er dan nog wel de publieke omroep, betaald met overheidsgeld. Op die zenders zouden wel degelijk andere journalistieke keuzes kunnen worden gemaakt, daar zou de verspreiding van angst gestopt kunnen worden. Moeten worden.